არასასურსათო პროდუქციის რისკის ანალიზი

ბოლო წლების მანძილზე საქართველოში რიგი არასასურსათო პროდუქტების უსაფრთხოების სახელმწიფო კონტროლი ამოქმედდა. თუმცა, ჩვენი დაკვირვებით პროცესს სერიოზული ხარვეზები ახლავს თან. ამ საკითხზე მეტი ინფორმაციისათვის ჩვენი ბოლო სტატია იხ ბმულზე https://www.momxmarebeli.ge/articles/all/6786.

დამატებითი მოკვლევის შედეგად კიდევ ერთი სისტემური პრობლემა გამოვლინდა: არასაკმარისი რისკის ანალიზი.

ნებისმიერი სფეროს სახელმწიფო კონტროლი რისკების ანალიზს/შეფასებას უნდა ემყარებოდეს. ეს საყოველთაოდ აღიარებული მიდგომაა, ვინაიდან ყველა მეწარმისა, თუ პროდუქტის მუდმივი კონტროლი შეუძლებელია. შესაბამისად, სისტემატურად უნდა ხდებოდეს რეალურად არსებული, ყველაზე საყურადღებო რისკების გამოვლენა და სწორედ მათ  აღმოსაფხვრელად უნდა მოხდეს მაკონტროლებელი უწყებების ფოკუსირება.

ზემოაღნიშნული პრინციპი გათვალისწინებულია „პროდუქტის უსაფრთხოებისა და თავისუფალი მიმოქცევის კოდექსითაც“, რომლის ერთ-ერთ მიზანსაც წარმოადგენს „რისკის ანალიზსა და შეფასებაზე დამყარებული ინსპექტირების სისტემის დანერგვა“ (მ. 1, ე). კოდექსის თანახმად, „საქართველოს ბაზარზე პროდუქტის ზედამხედველობა ხორციელდება: ა) რისკის ანალიზის საფუძველზე საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − ბაზარზე ზედამხედველობის სააგენტოს მიერ შემუშავებული გეგმის მიხედვით“ (მ. 19¹, 1).

ჩვენს ზემოაღნიშნულ სტატიაში გამოკვეთილ პრობლემებთან დაკავშირებით ბაზარზე ზედამხედველობის სააგენტო თავის პასუხებში აღნიშნავდა, რომ მისი კონტროლი რისკის ანალიზს ეფუძნება. ჩვენ გამოვითხოვეთ რისკის ანალიზის დოკუმენტაცია (რომლის ძირითადი ნაწილიც ორი თვის ლოდინის შემდეგ მოგვეწოდა), ესენია:

• მოხსენებითი ბარათი სამომხმარებლო პროდუქტებზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის 2022 წლის I კვარტლის სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ.
• მოხსენებითი ბარათი სამომხმარებლო პროდუქტებზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის 2022 წლის II კვარტლის სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ.
• სამომხმარებლო პროდუქტებზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის 2022 წლის II კვარტლის სამოქმედო გეგმა.
• მოხსენებითი ბარათი ინდუსტრიულ და სამშენებლო პროდუქტებზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის 2022 წლის I კვარტლის სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ.
• მოხსენებითი ბარათი ინდუსტრიულ და სამშენებლო პროდუქტებზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის 2022 წლის II კვარტლის სამოქმედო გეგმის დამტკიცების შესახებ.
• ინდუსტრიულ და სამშენებლო პროდუქტებზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის 2022 წლის II კვარტლის სამოქმედო გეგმა.

ამ დოკუმენტაციის გაცნობის შედეგად შემდეგი დასკვნების გამოტანა შეიძლება:

• რისკის ანალიზი უაღრესად ზედაპირულია. ამას რისკის ანალიზს ვერც კი დავარქმევთ. თითქმის არ არის მონაცემები, რომელთა დამუშავება და ანალიზი შეიძლება გაკეთდეს და დოკუმენტები ზოგადი შეფასებებით შემოიფარგლება. კონკრეტული, მონაცემებზე დამყარებული გაანგარიშებები და დასაბუთება იმასთან დაკავშირებით თუ რა პროდუქცია უნდა შემოწმდეს, სად უნდა იყოს ნიმუშები აღებული და რა რაოდენობით, დოკუმენტებში არ გვხვდება.
• კონტროლის კვარტალურ გეგმებში ძირითადად ის მაღაზიებია შეტანილი, სადაც საქონელი უნდა შემოწმდეს. თუმცა, არ არის მითითებული კონკრეტული პროდუქცია, მისი ბრენდები, სპეციფიკაცია და მწარმოებლები. ამ მონაცემების გათვალისწინებისა და გაანალიზების გარეშე კი შეუძლებელია იმის დადგენა თუ რომელი მწარმოებლის რომელი პროდუქცია შეიცავს მომეტებულ რისკებს. როდესაც ამ საკითხზე სააგენტოს მივმართეთ, გვიპასუხეს, რომ მოწმდება ის ეკონომიკური ოპერატორები, რომლებიც კონკრეტული მწარმოებლის პროდუქტის რეალიზაციას ახდენენ. თუმცა, ეს მოწოდებული დოკუმენტებით არ დასტურდება.

ამგვარად, ბაზარზე ზედამხედველობის სააგენტოს კომპეტენციაში შემავალი პროდუქციის უსაფრთხოების კონტროლი მნიშვნელოვან სისტემურ ცვლილებს საჭიროებს, იმისათვის, რომ საქართველოს მოქალაქეების უსაფრთხოება სათანადოდ იყოს დაცული.